HISTORIA: Życiorysy powstańców wielkopolskich

Publikacja ukazała się nakładem samorządu gminy Suchy Las i zawiera prawie dwieście powstańczych biogramów przygotowanych w oparciu o kilkuletnie badania przeprowadzone w archiwach i informacje uzyskane od rodzin powstańców, a ponadto wspomnienia uczestników zrywu, rys historyczny powstania i bogatą część ikonograficzną.

Kilkudziesięciu spośród wymienionych w książce uczestników powstania, to osoby związane z terenem sąsiadującego z gminą Suchy Las dzisiejszego powiatu obornickiego, zarówno przez fakt urodzenia, uczestnictwo w kompaniach powstańczych obornickiej lub rogozińskiej, jak również późniejsze koleje życia.

Jeżeli dodamy do tego powstańców związanych z Zielątkowem i Żydowem (do 1954 w powiecie obornickim) oraz miejscowościami gminy Murowana Goślina (do 1975 w naszym powiecie), otrzymujemy pokaźną część spośród powstańców 1918/19, którzy dzielnie i ofiarnie chwycili za broń w powiecie obornickim, z powodzeniem przywracając Wielkopolskę do odradzającego się państwa polskiego.

Jedną z szerzej zaprezentowanych w książce postaci jest powstaniec Józef Jakubowski. Urodził się on 12 marca 1897 w wiosce Marlewo położonej pomiędzy Rogoźnem i Pruścami. Już w styczniu 1915 zmobilizowany został do armii niemieckiej i przydzielony do jednostki lotniczej w Grudziądzu. Stamtąd skierowany do szkoły pilotów w Koszalinie, którą ukończył w 1916, aby następnie służyć w eskadrach wywiadowczej i myśliwskiej. Po przyjeździe do domu na urlop, do swojej jednostki już nie wrócił. W Poznaniu wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej i brał udział w walkach powstańczych na Ławicy. Szkolił też pilotów i obserwatorów 1 Eskadry Wielkopolskiej oraz odbywał loty nad Śląskiem, rozrzucając ulotki wzywające do powstania.

W wojnie polsko-bolszewickiej wykonywał loty nad Berezyną, a po jej zakończeniu został pilotem-oblatywaczem w 3 Pułku Lotniczym na Ławicy. W 1922 był jednym z założycieli Związku Lotników Wielkopolskich. Następnie został szefem pilotów w Towarzystwie Lotnictwa Komunikacyjnego w Poznaniu, przyczyniając się do rozwoju lotnictwa cywilnego w Wielkopolsce. W 1925 odbył jako pierwszy lot z Poznania do Warszawy. W 1958 odznaczony został Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, a zmarł w 1984. Spoczywa na poznańskim Junikowie.

Kolejna ciekawa postać to Antoni Gramsch urodzony 7 grudnia 1900 w Maniewie. Zmobilizowany do armii niemieckiej, walczył w Belgii w ramach 5 Pułku Strzelców Jeleniogórskich. Do domu wrócił po zakończeniu działań wojennych, pod koniec listopada 1918. Zgłosił się do powstańczego oddziału Jana Klaszczyńskiego w Biedrusku, a w styczniu 1919 przydzielony został do 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich.

W wojnie polsko-bolszewickiej walczył pod Lwowem i Ralkami (Białoruś), dwa razy będąc rannym. W 1928 objął na pewien okres agencję pocztową w Wargowie. W czasie wojny skierowany został wraz z żoną do ciężkich prac na lotnisku w Bednarach. Zmarł w 1984 w Chludowie, gdzie został pochowany. Antoni Gramsch odznaczony był między innymi Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1958) i Odznaką Honorową “Orlęta” przyznaną za udział w walkach o Lwów.

Z kolei w wiosce Tłukawy koło Ryczywołu urodził się 18 maja 1902 powstaniec Antoni Górny. Gdy wybuchło powstanie zgłosił się on do oddziału w Rogoźnie, z którym walczył na odcinku Cho-dzież-Rynarzewo-Nakło. Wielkopolski Krzyż Powstańczy otrzymał w 1974.

Kolejnym powstańcem z naszego powiatu był Andrzej Olejniczak, urodzony 18 listopada 1899 w Objezierzu. Do 1917 pracował w miejscowym majątku Turnów, a następnie wcielony został do armii niemieckiej i służył na terenie Francji. Po dezercji, 7 stycznia 1919, dołączył do obornickiej kompanii powstańczej, walcząc pod Obornikami, Czarnkowem i Walkowi-cami. W maju 1919 otrzymał powołanie do czynnej służby wojskowej w Inowrocławiu, a po wycofaniu Niemców uczestniczył w zajęciu Torunia i Sieradza. Podczas wojny bolszewickiej walczył o Wilno i Lidę, a po powrocie ponownie podjął pracę u objezierskich Turnów. Ostatnie lata spędził u córki na poznańskim Piąt-kowie. Wielkopolski Krzyż Powstańczy otrzymał w 1958.

Z kolei powstaniec Stanisław Smyk urodził się 14 marca 1899 w Wargowie. W czasie powstania należał do kompanii obornickiej i walczył pod Kruszewem, Jabło-nowem, Romanowem oraz Wrzeszczynem. W maju 1919 skierowany został do oddziału artylerii w Inowrocławiu. W 1969 odznaczony został Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.

Powstaniec Andrzej Grott (urodzony 13 listopada 1885) nie pochodził z naszego powiatu, a w styczniu 1919 wstąpił do oddziału powstańczego w Lubaszu, z którym uczestniczył w walkach pod Czarnkowem, Osuchem oraz Chodzieżą. Jednak w czasie niemieckiej okupacji, jako przedwojenny kolejarz, był robotnikiem torowym i pracował przy odbudowie zerwanych mostów w Obornikach oraz Rogoźnie.

Przytoczone sylwetki stanowią tylko urywek wiedzy zawartej w książce Ryszarda Chruszczewskiego. W jej wstępie autor zaznacza:

- Wielu powstańców było ludźmi skromnymi, unikającymi rozgłosu. Udział w walkach traktowali jako obowiązek względem ojczyzny, coś oczywistego, co należało zrobić i czym nie należy się chwalić - pisze historyk stwierdzając, że takie podejście owocuje dziś małą liczbą spisanych wspomnień, co dla badacza stanowi utrudnienie w odtwarzaniu powstańczych życiorysów.