Nie tylko w Ojcowie, ale również w Gościejewie?

- Gdy Władysława Łokietka* opuścili rycerze i książęta, znalazł się w swej tułaczce w pobliżu Rogoźna. Nie miał gdzie głowy skłonić, bo zewsząd czyhali siepacze Władysławowi. W tej niebezpiecznej godzinie udzielił Łokietkowi gościny ubogi leśny smolarz. Skoro Władysław został królem, zbudował na miejscu smolarni wspaniały zamek i osadził w nim gościnnego smolarza. Zamek ten wraz z osadą powstałą koło niego, nazwano od pamiętnego wydarzenia Gościejewem - legendę tej treści, opowiadającą o początkach Gościejewa, zapisał w 1945 w powojennej szkolnej kronice kierownik miejscowej szkoły Jan Święch, chcąc uchronić dla potomności jak najwięcej z historycznych faktów i lokalnych podań, które zapisane w przedwojennych szkolnych kronikach, spłonęły w hitlerowskim ogniu w czasie okupacji.

Podanie z Gościejewa wprost odwołuje się do historii o tułaczce Władysława Łokietka w latach 1300-1304, spowodowanej ucieczką z Krakowa przed wojskami jego konkurenta, króla Polski i Czech Wacława II Przemyślidy (w kronice zapisano mylnie “Władysława”). Wokół tułaczki tej narosło wiele legend, a najbardziej znana związana jest z Jaskinią Łokietka znajdującą się w pobliżu Ojcowa w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Według lokalnej tradycji Łokietek miał się w niej schronić po ucieczce z Krakowa na okres około sześciu tygodni, a życie uratował mu pająk, który zasłonił otwór jaskini pajęczyną i tym samym zmylił pościg wysłany przez Wacława. Dziś jaskinię, której poszczególne sale posiadają nazwy królewskich, zamkowych komnat, odwiedza rocznie 30-40 tys. turystów.

Nie wiemy, gdzie dokładnie w latach 1300-1304 Władysław Łokietek przebywał. Miał pojechać do Rzymu, gdzie uczestniczył w wielkim jubileuszu roku 1300 zorganizowanym przez papieża Bonifacego VIII. Później był prawdopodobnie na Rusi Halickiej i w należącej do Węgier Słowacji, gdzie znajdowały się posiadłości jego sojuszników - możnowładców węgierskich niechętnych Wacławowi III, synowi Wacława II. Z kolei małżonka Łokietka - Jadwiga (córka księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego, stryja Przemysła II), wraz z dziećmi przebywała w Radziejowie na Kujawach, w przebraniu zwykłej mieszczki.

Zapisane w szkolnej kronice sympatyczne podanie wskazuje, że miejscem ukrywania się Łokietka było również Gościejewo. Jak na podania ludowe przystało, z dużą swobodą traktuje ono chronologię i zapisy historyczne. Nie jest jednak zupełnie odrealnione, gdyż odwołuje się do ważnych elementów z dziejów wsi.

Po śmierci króla Przemysła II, która nastąpiła w Rogoźnie w 1296, Łokietek - dziedziczny piastowski książę brzeskokujawski, zajął większą część Wielkopolski, w tym okolice Rogoźna. W tym samym 1296 nadał Gościejewo (ówczesny zapis: Gostogewo) wraz z pobliską Olszyną (Olsewa Straka, dziś funkcjonującą jako leśniczówka), wojewodzie pomorskiemu Mikołajowi Zarembie, synowi Jana. Nadanie to jest jednocześnie pierwszą historyczną wzmianką o Gościejewie. I dzięki niej wiemy, że w latach 1300-1304, gdy Łokietek musiał się ukrywać, Gościejewo nie było małą leśną osadą smolarza, ale książęcą wioską, którą z nadania właśnie bohatera miejscowej legendy, zarządzał pomorski wojewoda.

W legendzie pojawia się także zamek, który król miał zbudować we wsi. Jest to kolejne ciekawe nawiązanie do dziejów Gościejewa. Bo może nie zamek, ale rezydencja, i nie w czasach Łokietka, ale zdecydowanie później, rzeczywiście we wsi powstała. Źródła informują nas, że w połowie XVIII wieku znajdowała się w Gościejewie siedziba starosty rogozińskiego przeniesiona z Rogoźna po upadku tamtejszego zamku starościńskiego. Zbudowana była z drewnianych belek krytych gontami. W piętrowym budynku mieściły się cztery pokoje, izba stołowa, trzy garderoby, kaplica i sklepik. Część wsi, w której się znajdowała, wyłączono później z Gościejewa jako odrębną osadę Trzy Góry. Po starościńskiej rezydencji nie ma tam już dzisiaj najmniejszego śladu, a sama osada Trzy Góry wchodzi obecnie w skład sąsiedniej gminy Ryczywół.

Dwór starościński nie był jednak jedynym ośrodkiem lokalnych dóbr, jaki funkcjonował w historii Gościejewa. W końcu XIX wieku, gdy wieś należała do niemieckich właścicieli, utworzyli oni w jej południowej części założenie pałacowo-parkowe. Po 1918 w pałacu mieścił się ośrodek odwykowy dla alkoholików (leczyły się w nim również osoby znane w skali kraju, ale to już temat na zupełnie inną opowieść) oraz lecznica dla kobiet. W czasie okupacji pałac zajmowali Niemcy, aż do pożaru, który zniszczył go niemal doszczętnie. Dziś pamiątką po założeniu jest zabytkowy park, będący jedynym w Gościejewie zabytkiem rejestrowym. Park został w zdecydowany sposób przekształcony w okresie międzywojennym, a z dawnego bezpośredniego otoczenia pałacu przetrwały stare kasztanowce. W zwartym drzewostanie są też okazałe dęby, lipy, wierzby, klony i topole.

A wracając do zapisanego przez kierownika Jana Święcha podania, podobno w każdej tego typu legendzie, zawiera się ziarno prawdy. Ludowe podania rządzą się swoimi prawami. Powtarzane z ust do ust i obrastające w kolejnych pokoleniach dodatkowymi informacjami zmieniającymi lub przynajmniej naruszającymi przekaz, mają jednak swoją treść pierwotną. W tym przypadku wskazuje ona na pewien związek z Władysławem Łokietkiem.

A więc nie powinniśmy krzywdzić legendy i wykluczać tego, że piastowski władca do Gościejewa przybył, może właśnie w czasie swojej czteroletniej tułaczki.

* Władysław I Łokietek - urodził się w 1260 lub 1261 jako syn piastowskiego księcia kujawskiego Kazimierza I i Eufrozyny opolskiej. Stoczył w życiu wiele walk o zwierzchnie panowanie nad krajem, które przyniosły mu w 1320 upragnioną koronę królewską (był pierwszym władcą koronowanym nie w Gnieźnie, a na Wawelu). Jego synem był król Kazimierz Wielki - ostatni przedstawiciel dynastii piastowskiej na polskim tronie. Władysław Łokietek zmarł 2 marca 1333 w Krakowie. Pochowany jest w katedrze wawelskiej.